Luqo 1:5-25

Yuqorida aytib o’tilganidek, Matto va Luqo Xushxabarlarida faqat Isoning tug’ilishi haqidagi hikoya bor, lekin Yahyo Cho’mdiruvchining tug’ilishi haqidagi hikoya faqat Luqo Xushxabarida uchraydi. Nega faqat Luqo Yuhannoning hikoyasini batafsil yozib olganini ko’rib chiqishga arziydi.

Luqo suvga cho’mdiruvchi Yahyoning tug’ilishi haqidagi hikoyani tarixiy va oilaviy kelib chiqishini aniq eslatib boshlaydi. Bu shoh Hirodning davri, uning ikkala ota-onasi Horunning avlodlaridir. Zakariyo - Abiyo urug’ning ruhoniysi (Luqo 1:5). “Abiyo urug’i” birinchi bo’lib 1 Solnomalar 24 da eslatib o’tilgan. Shoh Dovud Horunning ikki o’g’li Elazar va Itamarning naslini ruhoniylik vazifalarini bajarish uchun 24 guruhlarga ajratdi. Bu 24 ta guruhlardan Abiyo urug’i sakkizinchi boʻlgan (1 Solnomalar 24:10). Shunday qilib, Luqo o’z o’quvchilariga Yahyo Cho’mdiruvchi Horunning avlodidan va ruhoniylar oilasida tug’ilganligini aytadi.

Suvga cho’mdiruvchi Yahyo va Isoning tug’ilishida paydo bo’lgan shoh Hiroddir, lekin u Dovudning avlodi emas va u yahudiy emas, balki Edomlikdir. Shuning uchun Hirod Isroil an’analariga ko’ra shoh bo’la olmaydi. Va Iosifning ma’lumotlariga ko’ra, Hirodlar sulolasining oliy ruhoniylari Horundan boshlangan oliy ruhoniylarning butun naslining 50% ni tashkil qiladi. An’anaga ko’ra, oliy ruhoniylik Xudoning amriga ko’ra meros bo’lib qolgan, ammo Hirodiya sulolasi davrida oliy ruhoniylar merosxo’rlik emas, balki tayinlash bo’yicha tanlangan. Shuning uchun, Eski Ahdda topilmagan “bosh ruhoniylar (ko’plik)” so’zi faqat Yangi Ahdda uchraydi. Ushbu tarixiy faktlarga nazar tashlaydigan bo’lsak, Yahyo choʻmdiruvchi va Iso Masih tug’ilgan paytda shoh va bosh ruhoniy an’anaviy usul bo’yicha o’rnatilmaganligini ko’rishimiz mumkin. Qadimgi Yaqin Sharqdagi turli manbalarni ko’rib chiqsak, mamlakat podshosi ham “cho’pon” deb ataladi, bu Hirod sulolasi va oliy ruhoniylar isroilliklarni Xudoga yetaklagan chindan ham cho’ponlar bo’lganmi degan savol tug’iladi. Taqqoslash uchun, Yahyo cho’mdiruvchi va Iso Masih oliy ruhoniy Horun va shoh Dovudning avlodlari bo’lib, isroilliklarni Xudoga yetaklagan “yaxshi cho’pon” edi.

Yahudiya shohi Hirod davrida Zakariyo degan bir ruhoniy bor edi. U ruhoniy Abiyo urugʻidan kelib chiqqandi, xotini Elisabet ham ruhoniylar naslidan edi. Ikkovi ham Xudo oldida solih boʻlib, Egamizning amru farmonlariga bekami–koʻst rioya qilishardi.
— Luqo 1:5-6

Luqo nafaqat suvga cho’mdiruvchi Yahyoning oilasi haqida gapiribgina qolmay, balki o’sha oilaning hayotini ham eslatib o’tdi: “Ikkovi ham Xudo oldida solih boʻlib, Egamizning amru farmonlariga bekami–koʻst rioya qilishardi.” Bugungi kunda odamlarga baho berayotganda, biz ko’pincha ularni xarakteri yoki qobiliyatlariga emas, balki oilasi, mintaqasi va maktabiga qarab baholaymiz. Biroq, ularning oilasi, maktabi yoki muvaffaqiyatli mavqei qanchalik yaxshi bo’lishidan qat’i nazar, ular Xudoning Kalomiga qarshi yashaydigan holatlar ko’p. Biz allaqachon bilganimizdek, Horunning o’g’illari, Dovudning o’g’illari va unga ergashgan ko’plab shohlar Xudo oldida yomon ishlar qildilar va ularning hayotlari adolatli emas edi. Demak, bu yerda “solih (dikaios, צַדִּיק)” so’ziga e’tibor qaratishimiz kerak. Umuman olganda, qiyin yoki xavfli vaziyatlarda odamlarga yordam beradigan yaxshi odam solih deb ataladi. Muqaddas bitiklarda “solih” Xudoning Kalomiga muvofiq yashashni anglatadi. Biz odatda “faqatgina imon (sola fide)” solihlikka olib borishini bilamiz. Umuman olganda, bu 100% haqiqat. Imonsiz birovni tinglash mumkin emas; itoatsizlik ishonchsizlikdan kelib chiqadi. Biroq, Ibrohim “imon orqali” oqlangani hammaga ma’lum, lekin agar u faqat og’zi bilan tan olgan bo’lsa, “Omin!” Agar Moriyox tog’iga bormagan bo’lsa, u Xudo oldida solih deb hisoblangan bo’larmidi? Shuning uchun, “faqatgina imon (sola fide)” etarli emas. Agar biz Xudoning so’ziga ko’ra imon bilan yashasak, imon tugallanadi. Shu ma’noda, Luqo o’z o’quvchilariga suvga cho’mdiruvchi Yahyo Xudoga ishongan va Uning barcha qonunlari va qonunlariga muvofiq yashagan imonli ruhoniylar oilasida tug’ilganini aytadi.

Elisabet (ibroniycha nomi, Elishba, Chiqish 6:23) uzoq vaqt davomida farzand ko’rmadi. Ilgari farzand ko‘ra olmagan ayollar nomussiz va uyat sanalardi. Biroq, Muqaddas Kitobda farzand ko’rmaslik ham Xudoning ulug’vorligi uchun zaruriy jarayon edi va biz buni Sara va Xanna orqali o’rganamiz. Oxir-oqibat, qarigan Elizabet, farishta aytganidek, tabiiy ravishda imkonsiz bo’lsa ham, o’g’il tug’di. Sharmandalik insonning qalbiga og’riq keltirishi, chuqur tushkunlik va umidsizlikka olib kelishi mumkin. Biroq, bu ham Xudoning ulug’vorligi uchun ishlatiladi. Muqaddas Kitobda ko’rsatilganidek, Xudoning ajoyib mo’’jizalari bu orqali boshlangan.

Farishta unga dedi:
— Zakariyo, qoʻrqma, sening iltijolaring ijobat boʻldi. Xotining Elisabet senga bir oʻgʻil tugʻib beradi. Uning ismini Yahyo qoʻyasan. U senga shodlik va quvonch keltiradi, uning tugʻilganidan koʻpchilik xursand boʻladi. U Egamizning nazarida ulugʻ boʻladi, sharobu oʻtkir ichimliklarni ogʻziga olmaydi. Onasining qornidayoq Muqaddas Ruhga toʻladi. Isroil xalqidan boʻlgan koʻplarni u Egasi Xudoga qaytaradi. U Ilyos paygʻambarning ruhi va qudratiga toʻlib, Rabbimiz Masihdan oldin keladi. Rabbimizga tayyor bir xalqni taqdim qilish uchun otalarning yuraklarini farzandlariga moyil qiladi, itoatsizlarning fikrini solihlar donoligi tomon buradi.
— Luqo 1:13-17

Zakariyo o’zining ruhoniylik vazifasini bajarish uchun tutatqi yoqish uchun ma’badga kirganda, Rabbiyning farishtasi unga zohir bo’lib, Elisabet homilador bo’lib, o’g’il tug’ishini aytdi. Keyin u unga bu o’g’li nima qilishini aytdi: “U Egamizning nazarida ulugʻ boʻladi va Isroil xalqidan boʻlgan koʻplarni Xudoga qaytaradi va Ilyos paygʻambarning ruhi va qudratiga toʻlib, Rabbimizga tayyor bir xalqni taqdim qilish uchun otalarning yuraklarini farzandlariga moyil qiladi, itoatsizlarning fikrini solihlar donoligi tomon buradi.” Suvga cho’mdiruvchi Yahyo Isroil xalqini Xudoga qaytargan Ilyos edi va Iso bu haqda guvohlik berdi (Matto 11:14, 17:12-13; Mark 9:13).

Bibliyada farishtalarning ismlari tilga olinadi va ikkita eng vakili ism - bu Mikoyil va Jabroil. Luqo Xushxabarida Jabroil farishta uch marta paydo bo’ladi: suvga cho’mdiruvchi Yahyoning tug’ilganini e’lon qilish uchun Zakariyoga va Isoning tug’ilishini e’lon qilish uchun Maryamga. Uchinchi marta, garchi Jabroil nomi tilga olinmasa-da, u cho’ponlarga Masihning tug’ilishini e’lon qilganida. Shu tarzda Jabroil asosan xushxabarni e’lon qiladigan farishta edi. Bu erda eslashimiz kerakki, farishta Jabroilning e’loni taxminan 400 yil davom etgan uzoq sukunatdan so’ng e’lon qilingan Xudoning kalomi edi. Boshqacha qilib aytganda, Xudoning xushxabari Jabroil orqali isroilliklarning cho’ponlari bo’lmagan qorong’u va ma’yus dunyoga etkazilgan.

Hatto bugungi kunda ham cherkov, Rabbiyning tanasi, Rabbiyning qaytishiga tayyorgarlik ko’rish kerak. Boshqacha qilib aytganda, Yahyo cho’mdiruvchi kabi, biz Muqaddas Ruhga to’lib, odamlarni Rabbiyga olib borishimiz kerak. Biz xushxabarni eshitmagan qo’shnilarimizga, shuningdek, uzoqda bo’lgan yetib bo’lmaydigan odamlar guruhlariga Xushxabarni va’z qilishimiz va ularni Rabbiyga olib borishimiz kerak. Isoning shogirdlari sifatida biz dunyoning nuri va tuzi bo’lish uchun doimo hushyor bo’lishimiz va ibodat qilishimiz va Isoning ta’limotiga (amrlari va qoidalariga) muvofiq yashashimiz kerak. Nihoyat, bizni bu asrning sodiq cho’ponlari bo’lishga chaqirgan Xudoning chaqirig’iga javob bera olishimiz kerak.